ΔΙΑΦΡΑΓΜΑ

Το διάφραγμα λειτουργεί όπως η ίριδα του ματιού μας, η οποία ό­μως λειτουργεί αυτομάτως στην ένταση του φωτός, ενώ το διάφραγμα της φωτογραφικής μηχανής χρειάζεται την επέμβασή μας ρυθμίζοντάς το.
Σκοπός του ανοίγματος και του κλεισίματος του διαφράγματος είναι η αύξηση ή η μείωση της ποσότητας του φωτός που επιτρέπουμε να περάσει.
Το διάφραγμα λοιπόν είναι ένας μηχανισμός που επιτρέπει να κλεί­νουμε το φακό μας από το μέγιστο μέχρι το ελάχιστο. Ο μηχανισμός αυτός συγκροτείται από μια ομάδα μεταλλικών ελασμάτων που ανοιγο­κλείνουν με τρόπο ώστε η ωφέλιμη διάμετρος του φακού να μικραίνει ή να μεγαλώνει τεχνητά. Η λειτουργία των μεταλλικών αυτών ελασμάτων εξαρτάται από ένα δαχτυλίδι, το οποίο βρίσκεται στην εξωτερική επιφά­νεια του φακού.
Από το 1900, ημερομηνία του διεθνούς συνεδρίου φωτογραφίας η κλίμακα των διαφραγμάτων τυποποιήθηκε ως εξής: 1  1,4  2  2,8  4  5,6  8  11  16  22  32  45  64  90.
Με ευκολία διαπιστώνουμε ότι αυτή η κλίμακα είναι μια γεωμετρι­κή πρόοδος της ρίζας του 2 (1,414).
Το φως περνά από το φακό μέσω του διαφράγματος, οργάνου κυκλι­κού.
Η ποσότητα του φωτός που εισχωρεί στο σύστημα θα είναι επομέ­νως άμεσα συνδεδεμένη µε την επιφάνεια του κύκλου που αντιπροσω­πεύεται από το άνοιγμα του διαφράγματος. Η επιφάνεια του κύκλου εκ­φράζεται από τον τύπο:
S = π r² = π D² /4
όπου π = 3,14 ,  r = η ακτίνα του κύκλου και D = η διάμετρός του
Σύμφωνα με αυτούς τους τύπους, όταν η διάμετρος του κύκλου διπλασιάζεται, για να έχεις μια διπλάσια επιφάνεια αρκεί να έχεις μια αύ­ξηση του μεγέθους της διαμέτρου του κύκλου κατά ένα παράγοντα της ρίζας του 2. Δηλαδή η μεγέθυνση που υπάρχει στην πρόοδο του ανοίγ­ματος των διαφραγμάτων.
Ένας φακός ανοιχτός στο f/4 είναι δύο φορές πιο φωτεινός από έ­να φακό ανοιχτό στο f/5,6.
Όσο μικρότερος είναι ο αριθμός f τόσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγ­μα του φακού.
Συνήθως οι φακοί στις μηχανές των 35 mm περιλαμβάνουν τα εξής διαφράγματα:
f: 1,4  2  2,8  4  5,6  8  11  16  22
Σε αυτή τη κλίμακα των διαφραγμάτων που έχουμε δώσει, η ποσό­τητα του φωτός μειώνεται κατά το ήμισυ καθώς προχωράμε από τον έναν αριθμό στον αμέσως επόμενο. Όσο πιο μεγάλος είναι ο αριθμός του διαφράγματος τόσο λιγότερο φως περνά από το φακό.
Στη κλίμακα αυτή των διαφραγμάτων χρησιμοποιούμε τους όρους κλειστό ή ανοιχτό διάφραγμα. Όσο οι αριθμοί της κλίμακας μεγαλώνουν τόσο το διάφραγμα γίνεται πιο κλειστό, δηλαδή περνά λιγότερο φως. Όσο οι αριθμοί μικραίνουν το διάφραγμα γίνεται πιο ανοιχτό, δηλαδή περνά περισσότερο φως. Για παράδειγμα, στο διάφραγμα f 8 περνά το διπλάσιο φως απ' ότι στο διάφραγμα f 11 και η μισή ποσότητα απ' ότι στο διά­φραγμα f 5,6, ενώ πάλι στο διάφραγμα f 8 έχουμε τέσσερις φορές περισ­σότερο φως από το διάφραγμα f 16.
Τη διαφορά μεταξύ δύο αριθμών στη κλίμακα θα την ονομάζουμε διαφορά ενός STOP (στοπ).
Συμβαίνει πολλές φορές ο πρώτος αριθμός στη σειρά να είναι δια­φορετικός απ' αυτούς που περιέχει η κλίμακα την οποία προαναφέραμε. Έτσι συνήθως βλέπουμε και τους εξής αριθμούς: 1,2  ή  1,8  ή 3,5  κ.λ.π. Οι αριθμοί αυτοί αποτελούν διαφορά μισού stop.

(Σημειώσεις του Γρηγόρη Βλασσά ΜΑΥΡΟΑΣΠΡΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ι, Τμήμα Φωτογραφίας ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ)